اخبار > پژوهشی مردم‌شناختی درباره قوم لُر از استاد جواد صفی نژاد

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان امور عشایر ایران، "لُرهای ایران: لر بزرگ و لر کوچک" نوشته جواد صفی‌نژاد، پژوهشگر پیشکسوت حوزه مردم‌شناسی و برنده جایزه کتاب سال 1397، حاصل جمع‌آوری اطلاعات پراکنده، میدانی، رساله ها و کارهای عملی دانشجویی فراوانی است که با دسته‌بندی دقیق، اطلاعات جامعی از اقوام مختلف لر در ایران به مخاطب ارائه می‌دهد.

چاپ جدید این کتاب در قطع وزیری در 800  صفحه به صورت مصور رنگی و با شمارگان 220 نسخه در 22 فصل به پیشینه تاریخی و زیست لرها در ایران می پردازد. چاپ اول این کتاب در سال 1381 توسط انتشارات "آتیه" در تهران در 3000 نسخه  چاپ و منتشر شده بود.

"جواد صفی‌نژاد" در مقدمه کتاب انگیزه خود برای پدیدآوردن این پژوهش را چنین بیان می‌کند: قصد داشتم یک جزوه کوچک درسی با حجم حدود 100 تا 150 صفحه درباره شناخت جامعه عشایری ایران برای دانشجویان علوم اجتماعی به‌خصوص دانشجویان رشته جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی تهیه کنم. در ابتدای کار می‌خواستم تقسیماتی از عشایر ایران به دست دهم که این تقسیم‌بندی براساس نخستین اطلاعات و سرشماری رسمی عشایر ایران در زمان "شاه سلطان حسین صفوی" در سال 1128 ه.ق انجام و در کتابی به نام "تحفه شاهی" تدوین شده بود.

وی که مبنای تالیف خود را بر تقسیم‌بندی کتاب "تحفه‌ شاهی" قرار داده است، ایلات را به دو دسته "ایلات ایرانی" و "ایلات بیرونی" که از ممالک دیگر کوچانده شده و در ایران سکنا گزیده‌اند تقسیم می‌کند: "به مناسبت وسعت کار آن را به دو قسمت "لر بزرگ" و "لر کوچ" تقسیم نمودم و پيژوهش های خود را بر این محور آغاز کردم".

بخش دوم کتاب به "ترکمن‌ها" به عنوان یکی از ایلات بیرونی اختصاص دارد. صفی‌نژاد در خصوص این بخش آورده است: می‌خواستم فصل مربوط به ترکمن‌ها را حذف کنم زیرا منضم شدن این قسمت با نام کتاب که "لرهای ایران" نامیده شده است مغایرت داشت، اما ناشر معتقد بود وجود این قسمت در کتاب ملال‌انگیز نیست و به‌خصوص به خاطر شبکه ساختی کهن آن که در کل منابع غنی ترکمن ذکری از آن به میان نیامده است، انتشار آن را لازم می‌کند.

کتاب "لرهای ایران" در 22 فصل علاوه بر تمرکز بر رده‌بندی‌های ایلی در لرهای بزرگ و کوچک، به معرفی ایلاتی نظیر بیرانوند، ملکشاهی، کاکاوند، خزل، آئینه‌وند و... از میان لرهای کوچک، و ایلات چهارلنگ و هفت‌لنگ بختیاری از میان لرهای بزرگ می‌پردازد و به جزئیات زندگی ایلی در میان لرها، نظام مالیاتی، شیوه‌های دامداری، مشخصه‌های جمعیتی و... آنان پرداخته شده است.

این پژوهشگر 91 ساله سرشناس کشورمان که نگارش و تالیف کتاب ها و مقاله های مختلفی را در حوزه ایلات و عشایر و همچنین قنات های ایران در کارنامه دارد، در مقدمه کتاب "لرهای ایران" آورده است: لرها از نظر قومی شاخه ای از ایلات و عشایر ایران را تشکیل می‌دهند که به دو دسته بزرگ "لر بزرگ و لر کوچک" تقسیم می‌شوند. لر بزرگ خود به چهار پهنه بختیاری، کهگیلویه، ممسنی و حیات‌داودی تقسیم می‌شوند. شاید در این تقسیم‌بندی "لرهای حیات‌داودی" از باقی ناآشناتر باشند. صفی نژاد ادامه داده است: لرهای "حیات داودی" کمترین پهنه جغرافیایی قلمرو لر بزرگ را در اختیار دارند و امروز "بندر گناوه" را مرکز حیات داودی‌ها می‌دانند.

در فصل اول کتاب مقدمه‌ای درباره ساختار کوچ در ایران ارائه شده است که برای ورود به بحث می‌تواند مفید باشد. علاوه بر آن چنان که گفته شد، فصل دوم کتاب که چیزی در حدود 15 صفحه حجم دارد به ترکان و ترکمن‌های ایرانی اختصاص دارد و ایلاتی نظیر یموت، گوگلان و تکه را معرفی می‌کند.

نگارنده در خصوص فصل بندی کتاب این گونه توضیح داده است" فصل‌بندی‌ کتاب بر حسب حجم یافته‌ها تنظیم شده است. این یافته‌ها در مجموع هماهنگی کمّی لازم را ندارند ولی نمی‌توان آن یافته‌های اندک را هم نادیده گرفت. این را باید مدنظر قرار داد که آنچه بیش از کمّیت اهمیت دارد، کیفیت و بداعت مطالبی است که در یک فصل ارائه می‌شود. بر همین مبنا شاید یکی از مهمترین فصول کتاب، فصلی است که به شیوه سنتی عبور از رودخانه در میان لرها اختصاص دارد. این فصل به نسبت سایر فصول از حجم کمتری برخوردار است ولی از این منظر که تا کنون هیچ‌کس درباره محتوای این فصل مطلبی تحقیقی که بتواند نظام درونی این شیوه سنتی را آشکار کند به رشته تحریر درنیاورده است از اهمیت زیادی برخوردار است.

 تمرکز این کتاب بر پژوهش درباره تیره‌ها و طایفه‌های مختلف لر در ایران است و به اذعان نویسنده گستره این موضوع پژوهش چنان گسترده است که با وجود کار طولانی و طاقت‌فرسا که صرف آماده‌سازی کتاب شده است، هنوز هم موضوعات و مباحث فراوانی وجود دارد که به آنها پرداخته نشده است.

کتاب لرهای ایران که حاصل تحقیقات وسیع میدانی و کتابخانه‌ای و به نوعی جمع‌بندی مجموعه‌ای از تحقیقات متنوع و متفاوت جواد صفی‌نژاد و شاگردانش است را می‌توان یکی از گام‌های علمی در مسیر پژوهش‌های مردم‌شناختی در ایران بشمار آورد.

بخش پایانی کتاب حاوی تصاویری از عشایر قوم لر است که برای هر کدام از این عکسها شرحی نوشته است. عمده این تصاویر از آثار "علیرضا رحیمی"، "فرهاد ورهرام"،"هوشنگ کشاورز" و "علی اکبر آقاجری" است که در صفحات 733 تا 796 آورده شده است.

صفی نژاد در خصوص منابع این تصاویر نوشته است: عکسها از درون کارهای عملی دانشجویان برداشته شده که از لحاظ امانت داری مشخصات عکس، نام گیرنده و تاریخ گرفتن آن ذکر گردیده است. شاید بیشترین و بهترین عکسها متعلق به "سازمان امور عشایر ایران" باشد که روابط عمومی سازمان در اختیار گذارد. وی در ویرایش دوم کتاب چنین آورده است:  در پژوهش بی پایان "لرهای ایران" همیشه با سازمان امور عشایر ایران در ارتباط بودم  و برای ویرایش و چاپ جدید کتاب به این سازمان مراجعه و تصاویر جدیدی درخواست کردم که در این رابطه از کمک های آقای "مهدی میزبان"  که خود مشغول تدوین ایلراه های سنتی عشایر ایران می باشد و آقای "علیرضا رحیمی" که آرشیو مفصلی از تصاویر عشایر و اطلاعات مورد نیاز را همراه با اطلاعات شناختی در اختیار نگارنده گذاردند بهره مند شدم که بخشی از آنها مورد گزینش و بهره گیری قرار گرفت که سپاس بی پایان خود را از این پژوهشگران و همکاران دیگرشان که در انجام کارها تسریع به عمل آوردند عمیقا مبذول داشته و فعالیت گسترده آنها را در پژوهشهای عشایری ارج می نهم.

بُنگ زنی سنتی؛ اطلاع رسانی: گفتار صوتی سنتی در پهنه عشایر لر بزرگ، نیز بخش دیگری است که در چاپ جدید کتاب (صفحات 706 تا 725) بر آن افزوده شده است.

Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA