معرفی

شيوه زيست مبتني بر كوچ از متقدم ترين اشكال حيات اجتماعي بشر است كه تاكنون استمرار داشته است. بررسی های انجام شده نشان می دهد از گذشته هاي دور تاكنون، اشكالو متنوعي از الگوي زيست و معيشت مبتني بر دامداري روستايي و عشايري در ايران برقرار بوده است. نظام دامداری و بهره برداري مردم روستايي از مراتع نسبتاً ثابت بوده و دام ها در برخي از ماه هاي سال در عرصه مراتع حريم همان روستا تعليف مي شدند اما نظام دامداری عشاير کوچنده، مبتنی بر دامداری متحرك بوده و بر اساس نظام كوچ و جابجايي فصلي بين قلمرو هاي ييلاقي و قشلاقي انجام می شده است.

 براساس نتايج مطالعات سازمان برنامه و بودجه وقت در سال 1369، عشاير كوچنده کشور در حدود 60 درصد از عرصه های سرزميني ایران داراي قلمرو هستند و شیوه زندگي مبتني بر كوچ و دامداری متحرک در بخش های زيادي از  استان هاي كشور جريان دارد.

بر اساس نتايج چهارمین سرشماری عشایر کوچنده کشور که برای اولین بار به صورت ثبتی مبنایی در سال 1399 با همکاری سازمان امور عشایر ایران و مرکز امار ایران و تعاونی های عشایری انجام شد، جمعیت عشایر کوچنده ایران یک میلیون و 115 هزار و 41 نفر در قالب 251 هزار و 624 خانوار می باشد که در 31 استان کشور استقرار دارند و با توليد 20درصد از نيازهاي پروتئينی كشور، از مولدترين اقشار جامعه به شمار مي روند و نقش آنان در رخدادهاي تاريخي و اجتماعي و فرهنگي و حفاظت از مرزهای كشور نيز دارای ارزش هاي فراوانی است که به عنوان نمونه مي توان به نقش تاريخي و ممتاز ایلات و طوایف عشايری در مناطق مختلف در حفظ كيان كشور به ويژه در دوره هاي حملات مهاجمين و فترت بين تغييرات مكرر سلسله هاي حاكم و  همچنین رشادت های آنان و تقدیم ده هزار شهید در هشت سال دفاع مقدس اشاره کرد. 

تا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي، توجه چنداني به جامعه عشایری صورت نمی گرفت و بر اساس بررسی های صورت گرفته، در مجموع شاخص هاي توسعه (به غير از شاخص باسوادي كه در حدود 12 درصد جمعيت 6 ساله و بالاتر بود)  در جامعه عشایری بين 0 تا 10 درصد بوده است.

پس از پيروزي انقلاب اسلامي و با الهام از فرهنگ اسلامي و سياست هاي عدالت محوري و محروميت زدایي نظام جمهوري اسلامي و با مديريت جهادي و كوشش های جهادگران وزارت جهاد سازندگي و ساير دستگاه هاي اجرایي، خدمات زيادي به جامعه عشایری در قالب طرح ارائه خدمات به كوچندگان و طرح عمليات اجرائي اسكان در زمينه هاي زيربنایي، آبرسانی، احداث راه، خدمات رفاهي، بهداشت و درمان، مخابرات و... انجام شده است.

با تصويب آیين نامه ساماندهي عشاير در سال 1384 در هیات دولت و ابلاغ آن و حضور فعال تر ساير دستگاه ها در مناطق عشایری، توسعه زیرساخت ها و خدمات رساني به جامعه عشايری شتاب بيشتري گرفت که باعث رشد چشمگیر شاخص هاي توسعه در این مناطق شده است.