به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان امور عشایر ایران به نقل از همشهری، خبر تاخیر در زمان کوچ عشایر را مدتی پیش رئیس سازمان امور عشایر کشور اعلام کرد و دلیل آن را پیشگیری از شیوع بیماری کرونا در جامعه عشایری و همین‌طور جلوگیری از انتقال این ویروس از طریق عشایر دانست.

این تصمیم‌ با هماهنگی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اتخاذ و از 25 اسفند، ماندگاری بیشتر عشایر در مناطق قشلاقی کشور بلامانع اعلام شد. با این‌ حال، عشایر نگرانی‌هایی در این باره دارند. گرم شدن هوا در قشلاق و تلف شدن دام‌‌ و‌ از بین رفتن مراتع در ییلاقات، مهم‌ترین نگرانی این روزهای عشایر در مناطق مختلف کشور است.

 

قرنطینه گروه‌های عشایری در کلیبر

با وجود ممنوعیت، بخشی از عشایر مناطق گرمسیری مدتی‌ است کوچ خود را آغاز کرده‌اند، اما در مناطق سردسیری مانند آذربایجان‌ شرقی فصل کوچ هنوز از راه نرسیده. با وجود این، امور عشایری به طایفه‌های این منطقه هم اعلام کرده کوچ خود را از اواسط خرداد عقب‌تر بیندازند تا تب کرونا در کشور آرام گیرد.

این‌ها را حاج «عزیز نجفی» از ریش‌سفیدان ایل قره‌داغ آذربایجان‌ شرقی می‌گوید و توضیح می‌دهد که به خاطر سردسیر بودن این منطقه، ایل قره‌داغ معمولا تا 20 خرداد کوچ می‌کردند و حالا با تصمیم مسئولان درباره تاخیر زمان کوچ، نگران تغذیه دام‌ خود هستند. زمین‌های ییلاق عشایر این منطقه نزدیک روستاهاست و اگر کوچ به تعویق بیفتد، مراتعی که سهم دام‌ عشایر است، احتمالا در اختیار دام روستائیان قرار می‌گیرد و در این صورت، دام‌ در قره‌داغ چیزی برای تغذیه ندارند. مکان فعلی هم مرتع چندانی ندارد و از یک ماه دیگر چیزی برای تغذیه دام‌باقی نخواهد ماند.

حاج عزیز نجفی از مسئولان درخواست می‌کند علوفه دام‌ عشایر را تامین یا منطقه ییلاقی مقصد را برایشان حفظ کنند تا بعد از کوچ، مشکل نداشته باشند.

 

گفتند حتما باید با ماشین کوچ کنیم

ممنوعیت اما عشایر کرمانشاه را متوقف نکرده است. عشایر این منطقه از جنوب کشور چون خوزستان و ایلام کوچ می‌کنند و حالا ایل زوله به سلامت به این استان رسیده و ییلاق خود را برپا کرده‌است. «نعمت خالوندی» البته از حاشیه‌های کوچ امسال  می‌گوید: «ابتدا مانند همیشه با اسب و پای پیاده کوچ را شروع کردیم، اما به نزدیکی شهرهای ایلام که رسیدیم، گفتند حتما باید با ماشین تردد کنیم. به همین دلیل هم بقیه راه را با ماشین آمدیم.»

طایفه زوله قشلاق خود را در دشت آزادگان سپری کرده‌اند و حالا در کرمانشاه ساکن شده‌اند. با این حال، خالوندی تاکید می‌کند اگر یک ماه دیگر هم کوچ را به تعویق می‌انداختند، اتفاقی نمی‌‌افتاد،‌ زیرا هوا خنک بود و مشکلی برای دام‌ پیش نمی‌آمد، اما عشایر از ترس سرقت‌های صورت‌گرفته در مرز عراق کوچ خود را آغاز کردند.

او به بارش باران و تگرگ در کرمانشاه هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «سیل و بارندگی چند روز گذشته خسارت زیادی به ما وارد کرد. پنجشنبه شب 10 خانوار و جمعه شب حدود 15 خانوار گرفتار و چند رأس دام هم تلف شد. البته هلال احمر کمک کرد و به دادمان رسید.»

 

آموزش بعد از کوچ عشایر 

عشایر دیگری هم در راه هستند. طایفه ترکاشوند و حسنوند از مناطق قشلاقی خوزستان راه افتاده‌اند و به سمت نهاوند در استان همدان کوچ می‌کنند. رئیس امور عشایر شهرستان نهاوند با بیان این‌که عشایر این استان 6 ماه از سال در نهاوند و 6 ماه در مناطق جنوبی ساکن هستند، می‌گوید: هرچند 2 طایفه ترکاشوند و حسنوند از جنوب حرکت کرده‌اند، اما تا 15 اردیبهشت اجازه ورود به همدان را ندارند. البته این ممنوعیت ارتباطی به شیوع کرونا ندارند و هر سال با هدف قوت گرفتن مراتع اعمال می‌شود.

 سید ابوالقاسم بنی‌هاشمی همچنین توضیح می‌دهد که به عشایر این منطقه ابلاغ و توصیه شده تا زمانی که می‌خواهند و می‌توانند در مناطق قشلاقی بمانند، اما این 2 طایفه به دلیل گرم شدن هوا و نگرانی از تلف شدن دام‌ کوچ خود را آغاز کرده‌اند.

با این همه، عشایر همدان که تاکنون کرونا در میان‌شان شناسایی نشده است به شهرها وارد نمی‌شوند و در کوهستان‌های منطقه ساکن می‌شوند و به همین دلیل نگرانی از نظر شیوع کرونا در میان آنان وجود ندارد.

بنی‌هاشمی درباره آموزش آنلاین دانش‌آموزان عشایر در این مدت هم به نکته جالبی اشاره می‌کند: عشایر معمولا هر سال در همین فصل در حال کوچ هستند و به همین دلیل آموزش ندارند و همیشه وقتی ساکن شدند، آموزش را شروع می‌کنیم.

 

جایی برای ماندن نیست 

گرما، علاوه بر عشایر نهاوند، برخی از عشایر کرمانشاه را هم که هنوز کوچ خود را به سمت این استان شروع نکرده‌اند، نگران کرده‌ است. «حاج رئیسی»‌، از عشایر کرمانشاه، که هنوز در مناطق قشلاقی خوزستان ساکن هستند، از سخت‌گیری استان ایلام در مسیر کوچ گلایه می‌کند و می‌گوید: «در طول کوچ اصلا به شهرها وارد نمی‌شویم و اغلب از کمربندی‌ها عبور می‌کنیم. تأخیر در زمان کوچ به ما ضرر می‌رساند. هوا در حال گرم شدن است و از سویی مراتع قشلاق دیگر علوفه‌ای برای دام‌ ندارد. این‌طور بماند دام‌های‌مان تلف می‌شوند. چیزی برای ماندن نداریم.»

 بهزاد محمدی، مدیرکل امور عشایر استان کرمانشاه هم این نگرانی را تأیید می‌کند. وی با بیان این‌که 14 هزار خانوار عشایری در قالب 14 ایل در این استان ساکن می‌شوند، می‌گوید: «این جمعیت عشایری یک ‌و نیم میلیون واحد دامی دارند و این روزها با گرم شدن هوا نگران تلف شدن آنها هستند.»

محمدی از تدابیر ویژه برای خدمات‌رسانی به عشایر خبر می‌دهد و می‌افزاید:‌ «استان کرمانشاه 2 گروه عشایر درون‌کوچ و برون‌کوچ دارد. عشایر درون‌کوچ استان در مراتع قشلاقی قصرشیرین، گیلانغرب، سرپل ذهاب و ثلاث ‌باباجانی ساکن هستند که این روزها به دلیل تاخیر در زمان کوچ خدماتی مانند آب‌رسانی سیار و توزیع آرد هنوز در میان‌ آنان انجام می‌شود. به همه عشایر اعلام کرده‌ایم به دلیل شرایط کرونا می‌توانند تا زمانی که بخواهند در مراتع قشلاقی بمانند. همچنین از دانشگاه علوم‌ پزشکی، هلال‌ احمر و بسیج درخواست کرده‌ایم برای ضدعفونی و گندزدایی به عشایر کمک کنند.»

  نگرانی‌ عشایر پابرجاست

با وجود همه این تدابیر اما نگرانی‌ عشایر پابرجاست. بررسی‌ها نشان می‌دهد هوای مناطق قشلاقی رو به گرماست، زیرا عمده مناطق قشلاقی در استان‌های جنوبی کشور از جمله خوزستان، بوشهر، ایلام، هرمزگان و جنوب فارس قرار دارند.

جمعیت عشایری کشور شامل یک میلیون و ۲۰۰هزار نفر در قالب ۲۳۰هزار خانوار حالا چشم امیدشان به مسئولان است تا آسیب احتمالی از تأخیر کوچ را جبران کنند.

کوچ عشایر هرسال از اواسط اسفند تا اواسط خرداد با توجه به شرایط آب‌وهوایی مناطق مختلف انجام می‌شود، به‌ طوری ‌که تعیین زمان کوچ عشایر در پروانه چرا یا طرح‌های مرتع‌داری قید می‌شود که عشایر چه زمانی می‌توانند کوچ بهاره‌شان را از قشلاق به ییلاق یا برعکس انجام دهند. امسال به دلیل شیوع بیماری کووید-۱۹ برای حفظ سلامت جمعیت عشایر و جلوگیری از انتشار ویروس کرونا از اواسط اسفند 98، زمان کوچ از قشلاق به ییلاق با تأخیر یک ماهه از سوی سازمان امور عشایر به استان‌ها ابلاغ شد که عشایر نیز این موضوع را رعایت کردند.