خبرگزاری ایرنا - در قوانین مربوطه و تعاریف عرفی، عشایر به قشری گفته می‌شود که در مرتبه نخست زندگی آنها بصورت قبیله‌ای و ایلی باشد، در درجه دوم امرار و معاش آنها از شغل دامداری تأمین شود و در نهایت سبک زندگی آنها نیز شبانی متکی بر کوچ باشد؛ بنابراین ممکن است برخی از دامداران یا روستائیان نیز اشتراکاتی با عشایر در موارد سه‌گانه داشته باشند اما همه این سه ویژگی در بین آنها بصورت همزمان یافت نشود و به همین خاطر نمی‌توان آنها را در زمره عشایر نام برد.

عشایر استان قم، بیش از آنکه به جامعه شهری محتاج باشد، این شهرنشینان قمی هستند که برای تامین سبد غذایی سالم و طبیعی خود به بالندگی و پویایی روزافزون جامعه عشایری و رونق تولیدات آن‌ها نیازمند است. هرچند باید توجه داشت که کم‌توجهی و عدم رفع مشکلات جامعه عشایری نیز می‌تواند به‌تدریج به فروش دام و در نهایت ترک این سبک زندگی اصیل بینجامد که نتیجه آن به کاهش تولیدات لبنی، گوشت قرمز و همچنین صنایع‌دستی منجر می‌شود.

طبق آخرین آمار رسمی عشایر کشور، حدود یک‌میلیون و ۱۱۵هزار عشایر در ایران وجود دارد که این جامعه مولد با داشتن ۴۲درصد دام کشور معادل ۲۸میلیون و ۵۰۰هزار رأس دام، به‌تنهایی ۲۵درصد گوشت قرمز کشور را تولید می‌کنند. همچنین جامعه عشایری کشور به‌صورت سالانه افزون بر ۲۰۰هزار تن گوشت قرمز را تولید و روانه بازار مصرف می‌کند.

 

یکهزار و ۱۱۹نفر جمعیت عشایری قم

در سطح استان قم نیز یک هزار و ۱۱۹نفر در قالب ۳۰۳خانوار عشایری وجود دارد که متشکل از دو ایل اصلی شاهسون و زند و همچنین یک طایفه مستقل کلکویی می‌شوند.

عشایر استان قم دارای ۶۰هزار رأس دام سبک و ۵هزار دام سنگین هستند که با توجه به جمعیت نه‌چندان زیاد خود که فقط معادل هشت‌صدم درصد (0/08 %) جمعیت کل قم می‌شود، نقش و تأثیر قابل‌توجهی در تأمین نیاز پروتئینی و لبنی استان ایفا می‌کنند.

عشایر قم ییلاق خود را عمدتاً در سه استان مرکزی، همدانی و قزوین می گذارنند که منطقه خشکه رود ساوه و زرندیه استان مرکزی مهم‌ترین آن‌هاست. کوچ ییلاقی عشایر قم از ۱۵اردیبهشت‌ماه آغاز و تمام فصل بهار و تابستان را به خود اختصاص می‌دهد. عشایر قم با شروع فصل پاییز به استان قم بازمی‌گردند. یکی از ویژگی‌های استان قم این است که عشایر این استان وارد استانهای دیگر می‌شوند اما عشایر استانهای دیگر قشلاق و ییلاقی در قم ندارند. قشلاق عشایر قم در منطقه دیر، مره و هفت لوله تقسیم می‌شود که همه این سه منطقه در داخل استان قم و بخش قمرود و نزدیکی‌های جاده‌های گرمسار و دشت ورامین واقع ‌شده‌اند. عشایر استان قم در روستاهای علی آباد کورگل، باقرآباد مسیله، صیدآباد ، مشک آباد، جعفرآباد مسیله ، کوه سفید و چند آبادی دیگر در منطقه جاده گرمسار و عباس آباد و چشمه شور در جاده قم _تهران زندگی می کنند.

 

تولید سالانه یکهزار تن گوشت توسط عشایر قم

رئیس امور عشایر استان قم در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، با اشاره به برخی از ظرفیت‌های جامعه عشایری قم، گفت: عشایر استان قم سالانه بیش از سه تن نخ تولید می‌کنند و علاوه بر این با تولید سالانه ۴۵تن پشم و بیش از یکهزار تن گوشت قرمز نقش مهمی در تأمین بخشی از نیاز مردم این استان به گوشت قرمز دارند.

علی زنگنه خاطرنشان کرد: عشایر استان قم همچنین سالانه ۱۸۰۰تن شیر تولید می‌کنند که بخش عمده آن به تولید انواع لبنیات و مصرف مردم استان می‌شود.

به گفته وی، عشایر استان قم همچنین در تولید انواع محصولات صنایع‌دستی مرتبط با زندگی عشایری و گلیم نیز ظرفیت بالایی دارند که ورود به این حوزه همراه با ارائه مشوق و تسهیلات از سوی دولت مردمی همراه است.

زنگنه عنوان کرد: سالانه ۲۸۰ مترمربع صنایع داری و حدود ۲۹۰ مورد صنایع غیرداری توسط عشایر قم به خصوص زنان عشایری استان تولید می‌شود.

 

تولید ۹۵۰کنسانتره در کارخانه تأمین علوفه عشایر قم

رئیس امور عشایر قم گفت: با بهره داری از کارخانه علوفه عشایر در استان قم در سال گذشته، سالانه ۹۵۰تن کنسانتره تولید می شود که توانسته بخشی از نیازهای دام عشایر استان را رفع کند.

زنگنه با اشاره به راه اندازی شرکت تعاونی عشایر قم، افزو: این شرکت در نزدیکی دهستان قمرود واقع‌ شده و ۲۴۳ نفر را تحت پوشش دارد.

وی عنوان کرد: طی چند سال گذشته در مجموع ۱۲۱پروژه به ارزش ۲۱میلیارد تومان برای بهبود مشکلات جامعه عشایری استان به‌ویژه در مساله تأمین آب و برق به اجرا درآمده است.

 

تامین آب پایدار مهم‌ترین دغدغه عشایر قم

رئیس امور عشایر قم با قدردانی از دولت مردمی در تشکیل شورای عشایر استان قم پس از ۵ سال وقفه، گفت: در حال حاضر مساله تأمین آب و شوری آب مناطق عشایرنشین، از عمده‌ترین مشکلاتی است که این افراد با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند که امید می‌رود با تکمیل پروژه آبرسانی قیام، بخش مهمی از این مشکل حل شود.

طرح آبرسانی قیام، به پروژه انتقال آب به هشت روستای محور قم- تهران اشاره دارد که با اعتبار ۵۰میلیارد تومان و پیشرفت فیزیکی ۷۵درصد، پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال جاری به بهره‌برداری برسد.

زنگنه عنوان کرد: آب چاه‌های منطقه قمرود و دشت مسیله که عمده عشایر استان قم در این مناطق ساکن هستند بخاطر اقلیم و خشک‌سالی‌های ادواری، بشدت شور است و عشایر استان را رنج می‌دهد.

رئیس امور عشایر قم گفت: در کنار تأمین آب شرب انسان و دام، تعریض و بهسازی راه‌های دسترسی نیز از مهم‌ترین مطالباتی است که جامعه عشایری قم نسبت به آن تاکید دارند.

وی افزود: به خاطر کم‌توجهی‌های صورت گرفته، بخش مهمی از نسل جوان عشایر با کوچ کردن به مناطق حاشیه‌ای شهرها مشغول کارگری هستند درحالی‌ که اگر حمایت‌های لازم از جامعه عشایری صورت بگیرد این افراد در تولید گوشت قرمز می‌توانند نقش بسیار برجسته و مهم‌تری را ایفا کنند.

 

"جهاد دامپزشکی" طرحی برای خدمت به ۳۰۳ خانوار عشایری قم

استاندار قم اخیراً در شورای عشایر استان برنامه‌های دولت باهدف بهبود ارائه خدمات به عشایر را مورد توجه قرار می‌دهد و تاکید می‌کند: طرح جهاد دامپزشکی باهدف ارائه خدمات به عشایر در کشور به نتیجه رسیده و به‌زودی در این استان نیز اجرایی می‌شود.

سیدمحمد آقامیری بیان کرد: این طرح با اولویت تمرکز خدمات‌دهی به عشایر و باهدف آموزش مراقبت از دام، معاینه، درمان، سمپاشی اماکن دامی و دیگر خدمات به‌صورت رایگان درحال اجرا شدن است و به‌زودی استان قم نیز از این ظرفیت بهره‌مند خواهد شد.

وی افزود: بین عشایر و عموم مردم مرزبندی وجود ندارد و عشایر از معدود اقشاری هستند که کمترین خدمات را دریافت کرده و بیش‌ترین منافع را برای استان و کشور دارند.

 

درد دل عشایر قم

ابوالفضل جعفری یکی از عشایر استان قم در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، گفت: افزایش قیمت نهاده‌های دامی سبب کاهش دام و در نهایت کوچ عشایر به مناطق حاشیه شهری شده است.

وی افزود: سقف تسهیلات پرداختی به عشایر ۱۵۰میلیون تومان است که بانک‌ها دست‌کم ۳ضامن را درخواست می‌کنند که با توجه به ویژگی‌های زندگی عشایر، دریافت این تسهیلات دشوار است.

سیدحمید محسنی یکی دیگر از عشایر قم مرتع را رگ حیاتی عشایر می داند و می گوید: دسترسی عشایر به مراتع آن‌چنان‌ که مورد نیاز عشایر است، فراهم نیست.

وی اضافه می کند: تا حدود ۳دهه گذشته، احداث دو سد ۱۵خرداد و الغدیر، حقابه مراتع مناطق عشایری قم در دشت مسئله عملاً از بین رفته و هرسال بر حجم بیابان‌زایی ۱۳آبادی عشایرنشین این منطقه افزوده‌ شده است.

تعداد عشایر قم اندک است و شاید برای برخی از مردم تصور این‌که قم عشایر داشته باشد مساله غیرقابل‌ تصوری باشد اما این ۳۰۳خانوار پرتلاش و اصیل عشایری نیز مانند اقشار دیگر جامعه مطالبات و نیازهایی دارند که باید به آنها توجه و صدایشان به گوش مسوولان برسد.

با وجود تمام اقدامات انجام‌شده، جامعه عشایری استان قم همچنان در تأمین آب پایدار مشکل دارند که بخاطر شرایط اقلیمی قم و شوری ذاتی آب، این معضل بیشتر به چشم می‌خورد. هرچند آبرسانی با تانکر برای عشایر بخش مرکزی قم انجام می‌گیرد اما آنچه می‌تواند به اطمینان خاطر بهتر این قشر زحمت‌کش منجر شود، تسریع در طرح آبرسانی قیام به روستاهای این بخش قم است.

به باور کارشناسان، در کنار آب، راه‌های عشایری استان نیز آن‌چنان‌که باید مناسب این قشر کوچرو نیست و نیازمند بهسازی است. تأمین برق به‌ویژه تسهیل در امر سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی نیز از موضوعاتی است که می‌تواند علاوه بر تأمین نیاز برق، به منبع درآمدی نیز برای این قشر تبدیل شود.

رشد و اعتلای زندگی عشایری با بهره‌وری بالایی که در بین این قشر وجود دارد نیازمند حمایت و رفع نیازمندی های این افراد است تا علاوه بر جلوگیری از کاهش جمعیت عشایر و مهاجرت به حاشیه شهرها، شاهد رونق و بالندگی بیشتر فعالیت‌های مفید اقتصادی و تولیدی آنها باشیم.