زندگی عشایری در البرز شاید برای عده ای غیرقابل باور باشد اما حقیقت این است که 860 خانوار عشایری در ارتفاعات استان و در فصول بهار و تابستان در البرز زندگی کرده و نقش تعیین کننده در تولید مواد لبنی و پروتئینی استان دارند.

 

عشایر استان البرز در فصل بهار و تابستان در مناطق حدفاصل ارتفاعات جاده کرج - چالوس تا شهرستان طالقان، مستقر هستند و به فعالیت خود که بیشتر دامداری است می پردازند.

 

هر ساله عشایر کوچ رو در استان البرز از 6 ایلراه اصلی کوچ خود را انجام می دهند که تعدادی از آنان عشایر میهمان هستند و از استان های مرکزی و سمنان به البرز کوچ می کنند. 

 

عشایر استان البرز شامل  4 ایل شاهسون، مغان، سنگسر، کلهر و طوایف مستقل عرب، کلکو، کلوند، گلزن، الیکایی و تات در قالب 860 خانوار و جمعیت 4 هزار و 800 نفر می باشند که حدود 56 درصد آنان کوچنده هستند. 

 

این تعداد عشایر در 84 سامان و 6 سامانه استقرار دارند و به شیوه پدران خود به منـاطق ییلاقی، میانبند و قشلاقی کوچ می کنند.

 

عشایر استان دارای 321 هزار رأس دام سبک هستند که این تعداد دام با عبور از ایل راه های عشایری، از 148 هزار هکتار از مراتع زیست بوم کرج تعلیف می کند. 

 

عشایر استان سالانه با تولید 6 هزار و 800 تن شیر، 3 هزار و 700 تن گوشت و یکهزار و 300 تن سایر فرآورده های دامی از تولید کنندگان عمده محصولات پروتئینی استان محسوب می شوند. 

 

بر اساس اعلام رئیس امور عشایر البرز 44 درصد عشایر استان مرتعی در اختیار ندارند، این افراد از بستر مزارع و کوه های اطراف مناطق قشلاقی برای تعلیف دام های خود استفاده کرده و یا تعلیف را به صورت دستی انجام می دهند. 

 

گرچه اقدامات نظارتی بر نحوه عملکرد عشایر وجود دارد اما در گزارش میدانی ایرنا از زندگی عشایر البرز یکی از مسائلی که مورد تاکید بهره مندی از مواهب طبیعت با حداکثر پاسداری از منابع طبیعی است.

 

عشایر البرز به اندازه نیاز از طبیعت بهره برداری می کنند و چرای دام هایشان را بر اساس رویه و قوانین موجود انجام می دهند زیرا معتقدند که نگهداری طبیعت نیز یکی از وظایف آنها است.

به منظور تهیه گزارش میدانی از زندگی عشایر استان البرز خبرنگاران ایرنا مرکز البرز به همراه علی جان پویا مدیر یکی از مراتع و خانواده عشایری به این مناطق عازم شدند.

 

با گذر از مسیر جاده کرج - چالوس و در منطقه نساء به سمت ارتفاعات آزادبر و مرتع لارک حرکت کردند تا از نزدیک در جریان فعالیت های روزانه عشایر زحمتکش و نحوه تولید آنها قرار گیرند.

 

علی جان پویا در مسیر حرکت به سمت چادرهای عشایری به تشریح بخشی از دشواری های موجود در زندگی عشایر پرداخت. 

 

وی تاکید کرد: عشایر نیروهای مولد جامعه هستند اما تولید به الزاماتی نظیر جاده، ساختمان، امکانات بهداشتی، منابع انرژی نیاز دارند که نبود آنها زندگی را با دشواری مواجه می کند.

 

 

پویا درباره مجوز احداث یک ساختمان گفت که 20 سال پیش مجوز آن را گرفته اند، اما پس از این سال ها علیه آنها شکایت شده است که در نهایت موضوع از سوی اداره کل منابع طبیعی پیگیری و موضوع در قالب طرح مرتعداری حل شد.

مدیر این خانواده عشایری که در مرتع لارک زندگی و تولید می کنند، همچنین گفت: پنیر، لور، چیکو، آروشه، ماست، کره، دوغ، سرشیر از جمله تولیدات عشایری است که این خانواده به آن اقدام می کند.

 

آب پنیر را جوشانده و از آن لور تولید می کنند که کلیسم بسیار بالایی دارد، آب باقیمانده لور نیز در دمای بالا جوشانده شده و محصول چیکو به دست می آید که با ترکیب کردن شکر به آن محصول مانند شکلات از آن تهیه می شود.

 

محصول دیگر آروشه است که از پنیر تولید شده و جزء سخت ترین کارهای آنان محسوب می شود. پنیر را در دیگ ریخته آن را له می کنند و بر روی شعله قرار می دهند و در نهایت پنیر به صورت خمیر در می آید و به آن زعفران و زردچوبه می افزایند، از روغن آن هم روغن زرد پنیر تولید شده و بخشی از آن نیز برای التیام بخشیدن زخم ها مورد استفاده قرار می گیرد.

 

محصولات متنوعی نیز از تبدیل شیر به ماست تولید می شود و از باقیمانده آب ماست نیز اقلام دیگری به دست می آید که همگی با ارزش هستند و نقطه قوت این تولیدات ارگانیک بودن آنها است.

پویا درباره مشکلات موجود در زندگی عشایر نیز گفت: یکی از الزامات خرید تضمینی محصولات به ویژه گوشت عشایر است، در این بین واسطه ها بیشترین سود را می برند و باید زمینه خرید تضمینی فراهم شود تا سود نصیب تولیدکنندگان و عشایر قرار گیرد.

 

وی گفت: خرید تضمینی محصولات باعث افزایش تولید عشایر و خودکفایی کشور در اینگونه محصولات می شود و از واردات مواد لبنی و گوشتی نیز جلوگیری می شود.

 

مدیر این خانواده عشایری گفت: اکنون واسطه ها بیشترین سود را به جیب می زنند و از سویی درست زمان فروش تولیدات عشایر به واردات گوشت اقدام می شود.

پویا در ادامه با تاکید بر نظارت بیشتر بر ورود و خروج دام به مراتع، گفت: نباید بیش از ظرفیت مرتع از آن استفاده شود که این در نهایت باعث از بین رفتن مرتع و زندگی عشایر خواهد شد.  زمان فروش محصول عشایر فصل تابستان است و در این زمان باید محصولات به دست مصرف کنندگان برسد و در صورتی که بازاریابی مناسب و خرید تضمینی صورت گیرد، نگرانی در این بخش وجود نخواهد داشت.

 

 رئیس امور عشایر البرز نیز در گفت و گو با ایرنا، اظهار داشت: برای کوچ بدون دردسر عشایر تمهیدات لازم در مسیر ایلراه ها و گذر آنان از اتوبان، جاده چالوس و مناطق روستایی با همکاری نیروهای امنیتی اندیشیده می شود تا بدون هیچ مشکلی به مناطق استقرار خود برسند. 

 

نقدی اظهار داشت: همچنین در مسیر کوچ، امور عشایر استان تامین آب را توسط تانکر انجام داده و در محل استقرارشان تامین سوخت فسیلی را برعهده دارد. 

 

وی یکی از اقدامات برای تعلیف آسانتر دام های عشایر را در بحث اصلاح نژادی دانست و اظهار داشت: در این اقدام ضمن اینکه درصدد هستند که افزایش تولید گوشت قرمز همراه با فشار کمتر به مراتع را داشته باشند، دامداری را به صورت بسته و نیمه بسته انجام خواهند داد تا دام به دلیل منابع موجود خود را با این روش تطبیق دهد. 

 

رئیس امور عشایر البرز اضافه کرد که عشایر به غیر از تولید گوشت و مواد لبنی، تولیدات صنایع دستی از جمله بافندگی فرش، گلیم، جوراب، دستکش و کلاه، چرم، پوست و سنگ های تزیینی را داشته ضمن اینکه در جمع آوری گیاهان دارویی از مراتع و کشت زعفران و تولید ورمی کمپوست نیز فعالیت می کنند.