بخش هایی از گزارش خبرگزاری ایسنا - جامعه عشایری دارای وجوه زیستی متمایز از جامعه شهری و روستائی است و عنوان جامعه سوم را در بر می‌گیرند که وجوهی شامل وابستگی ایلی و داشتن قلمرو مشترک ایلی را شامل می‌شوند. عشایر به دو گروه کوچنده و اسکان ‏یافته تقسیم می شوند که هر یک مفهوم و ویژگی‌های خاص خود را دارند.

اقتصاد عشایر کوچنده بیشتر مبتنی بر دامداری است و به دلیل نیاز به مراتع طبیعی برای چرای دام، به ناچار با تغییر فصول از نقطه‌ای به نقطه دیگر کوچ می کنند به گونه ای که فصول سرد را در مناطق قشلاقی و فصول گرم سال را در مناطق ییلاقی سپری می کنند که فاصله این مناطق ممکن است از چند کیلومتر تا بیش از 500 کیلومتر باشد.

زندگی عشایری یک زندگی سراسر کار و تلاش است و هر عضو خانواده سهم و نقش تاثیرگذاری در تولیدات کشاورزی، دامداری و صنایع دستی کشور دارند به گونه ای که هر چادر عشایری یک کارگاه تولیدی به شمار می‌رود که همه اعضای آن در راستای تولید مواد لبنی، پروتئینی و صنایع دستی فعالیت می‌کنند.

 بر اساس آمار منتشر شده، جمعیت پنج هزار نفری عشایر استان مرکزی، ۸۰۰ خانوار را شامل می‌شوند که افزون بر ۹۰ درصد این جمعیت در شهرستان ‌های ساوه و زرندیه سکونت دارند که ۶۰ درصد آنان در زرندیه و ۳۰ درصد نیز در ساوه سکونت دارند و ۱۰ درصد مابقی نیز در راوه دلیجان و خمین زیست موقت دارند.

 

وجود 42 کانون عشایری در استان مرکزی

به گفته رئیس امور عشایر استان مرکزی، ۱۹ کانون عشایری در ساوه، ۲۱ کانون در زرندیه، یک کانون در راوه دلیجان و یک کانون در قره کهریز خمین وجود دارد. این کانون ها در شهرستان زرندیه شامل مناطق قطعه چهار و قطعه سه و قطعه خرقان و در ساوه شامل مناطق ییلاقی گزل دره، شریف آباد، رزن همدان و قشلاقات انجیلاوند، کوهپنگ، حاجی آباد و طراز ناهید می شود.

علی‌اکبر منصوری جمعیت عشایری استان مرکزی را متنوع‌ترین جمعیت عشایری کوچروی کشور عنوان کرد و افزود: عشایر ایل مغان و شاهسون بغدادی که جایگاه اصلی آنان استان اردبیل است، عشایر ایل سنگسری که جایگاه اصلی آنان استان سمنان، تهران و البرز است، عشایر طایفه کله کوهی و کرد کلهر که زیست اصلی آنان در استان فارس و کرمانشاه است و نیز عشایر ایل ذلکی که جایگاه اصلی آنان استان های لرستان و خوزستان است، در شهرهای ساوه، زرندیه، خمین و دلیجان زیست موقت دارند.

وی عمده اشتغال عشایر استان مرکزی را فعالیت در حوزه دامداری دانست و گفت: اقتصاد و معیشت عشایر استان مرکزی با پرورش ۳۳۰ هزار راس دام سبک و ۱۵ هزار راس دام سنگین تامین می‌شود که سهم ۲۰ درصدی از تولید گوشت قرمز استان را به خود اختصاص داده‌اند.

 

عشایر استان مرکزی با مشکلاتی روبرو هستند که باید از زبان خودشان شنید

"ابوالفضل وکیلی" یکی از عشایر استان مرکزی در قطعه چهارم شهرستان زرندیه (قشلاق حاجی آباد وکیلی) به فقیر بودن مراتع این منطقه در پی خشکسالی سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: بخش عمده‌ای از درآمد عشایر از طریق فعالیت در حوزه دامداری تامین می‌شود و فقیر شدن مراتع موجب کاهش درآمد و در نتیجه بروز مشکلات معیشتی برای جامعه عشایری شده است.

وی با تاکید بر اینکه مراتع شهرستان زرندیه جوابگوی دام‌ عشایر نیست، اظهار کرد: ضعیف شدن پوشش گیاهی مراتع، انگیزه عشایر را برای پرورش دام کاهش داده و از این رو اقتصاد آنان که مبتنی بر دامداری است، با چالش جدی مواجه است.

وکیلی به مشکل خرید علوفه و نرخ بالای آن اشاره کرد و افزود: خرید علوفه و کاه با قیمت بالا برای عشایر توجیه اقتصادی ندارد از طرفی به دلیل واردات گوشت قیمت دام سبک در کشور کاهش یافته تا جائیکه عشایر مجبورند با قیمت گزاف علوفه خریداری کنند اکه کاهش قیمت، بازار فروش دام را با چالش مواجه کرده است.

وی با اشاره به نامناسب بودن محورهای مواصلاتی و راه های دسترسی عشایر منطقه، افزود: بسیاری از راه‌های دسترسی جامعه عشایری شهرستان زرندیه سخت گذر است و همین وضعیت تردد را در این منطقه دشوار و سخت کرده است.

 

سهیمه نفت سفید عشایر تنها کفاف 10 روز را می دهد

وکیلی عدم برخورداری از نعمت گاز طبیعی به دلیل بار سنگین مالی را از دیگر مشکلات عشایر منطقه برشمرد و افزود: عشایر این منطقه از نظر تامین نفت سفید برای سوخت زمستان در مضیقه هستند و سهمیه ماهانه برای هر خانوار که در گذشته ۴۰۰ لیتر بود در سال جاری به ۲۰۰ لیتر کاهش یافته و این میزان سهمیه تنها کفاف ۱۰ روز را می‌دهد.

وی در خصوص عقب ماندگی دانش آموزان عشایری از تحصیل  نیز گفت: این عقب ماندگی به دلیل کیفیت پائین آموزش و کمبود معلم است که برطرف کردن آن ضروری است. هم اکنون در بیشتر مناطق عشایری یک معلم برای چند پایه تحصیلی در نظر گرفته می‌شود و همین عامل زمینه مهاجرت عشایر به شهرها را تشدید کرده است.

وکیلی گفت: به دلیل محرومیت فرزندان عشایرنشین بویژه دانش آموزان از امکانات اولیه زندگی و تحصیلی متاسفانه هیچ اشتیاقی از سوی آنان برای ادامه زندگی به صورت عشایری وجود ندارد.

وی در خصوص فعالیت عشایر در حوزه صنایع دستی و تولیدات مواد لبنی نیز گفت: به دلیل نبود بازار مصرف و عدم توجیه اقتصادی، تولیدات لبنی و صنایع دستی عشایر رونق چندانی ندارد تا آنجا که عشایر در بیشتر موارد به اندازه میزان مصرف خانواده اقدام به تولید محصولات لبنی و صنایع دستی می‌کنند.

اعطای تسهیلات راهکاری برای حمایت از اشتغال عشایر

وکیلی به اعطای تسهیلات به عنوان راهکاری برای حمایت از اشتغال عشایر اشاره کرد و افزود: میزان تسهیلات پرداختی کفاف نمی‌دهد ضمن اینکه در دریافت وام و تامین وثیقه  نیز با مشکل مواجه هستیم، البته با تمهیدات صورت گرفته از سوی سازمان امور عشایر در وام‌های تا ۴۰ میلیون تومان امکان ضمانت زنجیره ای برای عشایر فراهم شده است.

وی همچنین به پائین بودن شاخص‌های بهداشتی و درمانی در مناطق عشایری اشاره کرد و افزود: حضور پزشک در مناطق عشایرنشین زرندیه ماهانه یک روز است و عشایر منطقه در سایر روزها باید برای درمان به شهر مراجعه شود.

یکجانشینی عشایر امکانپذیر نیست

این عشایر دامدار به موضوع یکجانشینی عشایر نیز اشاره کرد و افزود: یکجانشینی عشایر امکانپذیر نیست چرا که هر کدام از طوایف از تنوع قومیتی و ایلی متعددی با رفتار اجتماعی متمایز از یکدیگر برخوردار هستند که با هم سنخیت ندارند. جداسازی مراتع و دام و سایر ملزومات زندگی عشایر نیز باعث می شود که یکجانشینی امکانپذیر نباشد.

وی افزود: شرایط زندگی امروزی عشایر از چادرنشینی به روستانشینی تغییر یافته و افزون بر ۵۰ درصد زندگی امروزی عشایر با استفاده از تجهیزات و امکانات زندگی شهرنشینی سپری می شود.

واردات گوشت، چالش جدی اقتصاد و اشتغال عشایر

"فریدون فریدونی چکنه" از دیگر عشایر استان مرکزی ساکن در زرندیه نیز گفت: معیشت عشایر پس از پنج سال رکود، در سال ۱۳۹۷ جان دوباره گرفت، اما متاسفانه در سال جاری به دلیل نبود بازار مصرف و نیز عدم تخصیص آب از منابع آبی سدهای منطقه برای رونق کشاورزی و از طرفی افزایش قیمت نهاده‌های دامی (افزایش قیمت کاه از ۲۵۰ تومان به ۱۶۰۰ تومان) و واردات گوشت به کشور، اقتصاد و اشتغال عشایر با چالش جدی روبرو شد.

وی اقتصاد عشایر را فعالیت از طریق دامداری و تولیدات لبنی و صنایع دستی عنوان کرد و افزود: فعالیت در حوزه دامی، توایدات لبنی و صنایع دستی به صورت زنجیروار با یکدیگر ارتباط دارند و اگر یکی از این بخش‌ها با چالش مواجه شود بخش‌های دیگر را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.

 

داروهای دامی با افزایش حداقل ۱۰ برابری مواجه شده است

فریدونی با اشاره به مشکلات موجود در خصوص تامین داروهای دامی و با بیان اینکه قیمت‌های داروهای دامی با افزایش حداقل ۱۰ برابری مواجه شده است، گفت: داروهای تنفسی، کبد، ریوی، تب برفکی، بیماری‌های هاضمه‌ای دامی و... قبلا به صورت رایگان از سوی دولت بین عشایر توزیع می شد ولی در حال حاضر باید با قیمت گزاف تهیه شود.

وی در خصوص محرومیت عشایر از امکانات تحصیلی و آموزشی نیز گفت: عشایر علیرغم محرومیت‌های زیاد تحصیلی، از استعداد بالای علمی برخوردارند به گونه‌ای که هم اکنون ۱۰۰ درصد سطح تحصیلات عشایر منطقه سنگسر استان مرکزی در مقطع دکترا است. خود بنده قاضی هستم و برادرم نیز دانشمند هسته‌ای کشور بود که به رحمت ایزدی پیوست.

به گفته فریدونی دولت باید حمایت های واقعی خود را از زیرساخت های آموزشی و تحصیلی عشایر دریغ نکند، تا دانش آموزان بتوانند با برخورداری از کیفیت بالای آموزشی سهم قابل توجهی در سطوح مدیریتی کشور داشته باشند.

وی از عشایر به عنوان تولیدکنندگان بی ادعا یاد کرد و ادامه داد: دولت با اختصاص 5 درصد از اعتبارات در حوزه اقتصاد عشایر توانسته ۷۰ درصد اشتغال ایجاد کند، هرچند جامعه عشایری در برخی موارد از اعتبارات حداقلی هم محروم و از برخی زیرساخت ها نظیر برق، گاز، راه، آب لوله کشی و ... نیز کاملا بی‌بهره هستند.

 

 عشایر مخرب طبیعت نیستند

فریدونی با تاکید بر اینکه نباید جامعه عشایری به یک جامعه رها شده تبدیل شود، اظهار کرد: جامعه عشایری هیچ تشکلی برای دفاع از خود ندارد. از عشایر به عنوان تخریب‌کننده طبیعت یاد می‌شود در حالیکه جامعه عشایری به خوبی با مدیریت بحران آشنا است و با حداقل بهره‌برداری از منابع طبیعی بیشترین بهره‌وری را ایجاد می کند.

وی ادامه داد: در حال حاضر عشایر برای احیای منابع طبیعی یک قدم از منابع طبیعی جلوتر حرکت می کنند و این نشان از علاقه و وابستگی آنان به زندگی عشایری دارد.

فریدونی با تاکید بر اینکه عشق و علاقه عشایر حمایت از تولید و کمک به اقتصاد کشور است، اظهار کرد: ظرفیت و توانمندی عشایر به حدی است که اگر کشور با چالش منابع تولیدی یا وارادتی مواجه شود جامعه عشایری قادر است بیش از ۴۰ روز هزینه کشور را تامین کند که بیانگر توان بالفعل و بالقوه این جامعه است.

 

عشایر در فروش دام با مشکل مواجه هستند

رئیس امور عشایر استان مرکزی نیز در گفتگو با خبرگزاری ایسنا مهمترین مشکل کنونی عشایر را فروش دام دانست و افزود: قیمت فروش دام با قیمت نهاده های دامی همخوانی ندارد چراکه هم اکنون قیمت علوفه بسیار بالاست در حالیکه نرخ دام کاهش یافته و پرورش دام در شرایط کنونی توجیه اقتصادی ندارد.

علی اکبر منصوری با اشاره به اعطای دو میلیارد و ۷۵۰ میلیون تومان تسهیلات به عشایر استان به منظور پرواربندی دام و افزایش تولید گوشت از محل اعتبارات ماده ۵۲ و ماده ۱۰ و ۱۲ صندوق توسعه ملی، افزود: اگر مسیر صادرات برای دام آزاد شود و سهمیه ای برای عشایر در نظر گرفته شود تا بتوانند دام خود را صادر کنند بخش مهمی از مشکلات معیشتی و اقتصادی جامعه عشایری برطرف می شود.

وی به تخصیص یارانه برای تامین نهاده های دامی اشاره کرد و افزود: قیمت نهاده های دامی نسبت به قیمت تامین گوشت بالاست که می طلبد سازوکار مناسبی در این خصوص اندیشیده شود.

رئیس امور عشایر استان مرکزی به مشکل تامین آب مورد نیاز عشایر نیز اشاره کرد و گفت: اخیرا با اذن رهبری مبلغی معادل ۱۵۰ میلیون یورو برای تامین آب مورد نیاز عشایر تخصیص یافته  که سهم عشایر استان مرکزی از این میزان ۱۳.۵ میلیارد تومان است که با اقداماتی که در دست اجرا است نیاز حدود ۸۰ درصد از عشایر برای آب شرب بهداشتی در بیشتر نقاط قشلاقی استان تامین خواهد شد.

منصوری با اشاره به تامین آب شرب ۶۰ نقطه عشایری در استان مرکزی گفت: با راه‌اندازی مجتمع آبرسانی بیدلو زرندیه با هزینه یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان از محل اعتبارات ملی و شرکت آب و فاضلاب روستائی استان مرکزی، روستاهای بیدلو، قشلاق سردار، قشلاق سبزعلی، قشلاق بشیر و  یوسف‌علی از آن بهره‌مند شده و ادامه عملیات اجرایی آبرسانی به قطعه چهارم بخش مرکزی به استعداد ۱۴ روستا در دستور کار است.

وی به مشکل تامین برق برخی از عشایر استان اشاره کرد و افزود: نیاز برق عشایر منطقه شورقویی با ۱۸ خانوار از طریق تخصیص اعتبار یک میلیارد تومانی برطرف می‌شود و برای بخش دیگری از عشایر استان نیز نصب پکیج های خورشیدی برای تامین برق در دستور کار است.

 

تامین نیازهای بهداشتی و درمانی عشایر به صورت هفتگی یا دو هفته یکبار

رئیس امور عشایر استان مرکزی با اشاره به امضای تفاهم نامه سازمان امور عشایر با دانشکده علوم پزشکی ساوه به منظور تامین نیازهای حوزه سلامت عشایر استان، افزود: نیازهای حوزه بهداشت و درمانی عشایر استان با اعزام پزشکان به صورت هفتگی یا دو هفته یکبار تامین می‌شود که به دلیل ناکافی بودن دوره چرخشی، با انعقاد تفاهم نامه از طریق اعزام اکیپ‌های سیار، گام بزرگی در ارتقای شاخص‌های بهداشتی و درمانی این حوزه برداشته شده است.

منصوری همچنین به انعقاد تفاهم نامه با اداره آموزش و پرورش برای افراد بیسواد و کم سواد عشایری استان اشاره کرد و افزود: برگزاری دوره های آموزشی و مهارتی با هدف توانمندسازی و مهارت آموزی با همکاری اداره کل آموزش و پرورش و سازمان فنی و حرفه‌ای از دیگر برنامه‌های سازمان امور عشایر است.

 

خسارت 2.5 میلیاردی به راه های عشایری استان مرکزی

رئیس امور عشایر استان مرکزی به بروز خسارتی معادل دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان به راه‌های دسترسی عشایر بر اثر وقوع سیل  اشاره کرد و افزود: مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان از طریق ماده ۱۰ ستاد مدیریت بحران به منظور مرمت راه های دسترسی، ابنیه و پل های تخریب شده بر اثر سیل تخصیص یافته است.

وی به اعطای تسهیلات اشتغالزایی به عشایر اشاره کرد و گفت: یکی از مهمترین مشکلات در دریافت تسهیلات اعتباری تامین وثیقه بانکی بود که با پیگیری سازمان امور عشایر، دریافت وام تا سقف ۵۰ میلیون تومان از طریق ضمانت زنجیره ای خود عشایر صورت می گیرد و برای تسهیلات بالای ۵۰ میلیون تومان نیز سند ملکی پذیرفته می شود.

منصوری گفت: با تامین آب مورد نیاز و اعطای تسهیلات با نرخ پائین و فراهم کردن زیرساخت ها، بستری برای تولید و پرورش دام در مناطق عشایری ایجاد شده و ضمن جلوگیری از مهاجرت جوانان، از واردات گوشت قرمز به کشور جلوگیری خواهد شد و زمینه خودکفایی کامل نیز بوجود خواهد آمد.

 

  در تحقق اقتصاد مقاومتی و رونق تولید مصداقی بهتر از عشایر کشور نیست

ظرفیت جامعه عشایری به قدری بالا است که رئیس سازمان عشایر ایران در سفر به ساوه با اشاره به اینکه ۱.۸ درصد از جمعیت کشور را جامعه عشایری تشکیل می دهند، اظهار کرد: با وجود اینکه جامعه عشایری بخش حداقلی از جمعیت کشور را به خود اختصاص داده‌اند، اما بیش از ۲۵ درصد نیاز گوشت کشور، ۳۵ درصد صنایع دستی و ۲۸ درصد دام سبک کشور را تولید می کنند.

کرمعلی قندالی با تاکید بر اینکه در حوزه تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و رونق تولید هیچ مصداقی بهتر از عشایر کشور نیست، گفت: توانمندسازی و حمایت از عشایر می‌تواند منجر به تقویت زنجیره تولید در میان این قشر شود که توسعه اقتصادی را به ارمغان خواهد آورد.

نقش عشایر در جنگ اقتصادی و تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی

به گزارش ایسنا، نقش عشایر در شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی و نیز دوران دفاع مقدس و بعد از آن ماندگار است و همانطور که در جنگ نظامی بویژه عشایر مرزنشین جزو پیشقراولان کشور در دفاع از میهن بودند در جنگ اقتصادی و در تحقق منویات رهبری به منظور تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی نیز نقش بسزایی خواهند داشت.

این ظرفیت بالا حمایت واقعی در تامین نیازها، زیرساخت ها و تزریق نقدینگی را می طلبد تا اولا شاهد افزایش سهم تولیدات عشایر در کشور باشیم و ثانیا با افزایش اشتغال، زمینه کمک عشایر به خودکفایی صدرصدی کشور فراهم شود.