دستاوردهای سازمان امور عشایر ایران
(برنامه چهارم و ابتدای برنامه پنجم )
مقدمه
جامعه عشایری به عنوان یکی از جوامع سه‌گانه کشور، در کنار جامعه شهری و روستایی، همواره نقش بارز و تعیین کننده‌ای در سرنوشت سیاسی و حیات اقتصادی کشور داشته است.
عشایر کوچنده به جمعیتی گفته می شود که دارای نظام و ساختار اجتماعی مبتنی بر سلسله مراتب ایلی باشند، اساس معیشت آنان مبتنی بر دامداری بوده و به منظور یافتن چراگاه و تعلیف دام و تامین معاش خود، بین ییلاق و قشلاق حرکت منظم فصلی داشته باشند.
بر اساس آخرین سرشماری عشایر کوچنده کشور در تیرماه 1387، جمعیت عشایری ایران، یک میلیون و 186هزار و 398 نفر در قالب 212772 خانوار، 104 ایل و 552 طایفه مستقل و 19840 کوچکترین رده ایلی بوده است.
با وجود اینکه جامعه عشایری کمتر از 2 درصد جمعيت كشور را تشکیل می دهند، میزان تولید و فعالیت‌های اقتصادی قابل توجه آنان، از اهمیت بسیار بالای این جامعه در چرخه تولید کشور حکایت دارد. عشایر با در اختیار داشتن بیش از 24 ميليون واحد دامي و 38 درصد مراتع کشور، افزون بر 20درصد گوشت قرمز، 5درصد محصولات کشاورزی و 35 درصد صنایع دستی کشور را توليد می‌کنند و نقش بارزي در ساير توليدات دامي و لبنی دارا هستند.
جدول (1): میزان برخورداری عشایر کشور از شاخص های توسعه
|
سال 1390
|
برنامه چهارم
|
تا پايان برنامه سوم
|
عنوان
|
|
درصد
|
جمعيت
|
درصد
|
جمعيت
|
درصد
|
جمعيت
|
|
3
|
36000
|
62
|
744000
|
37
|
481732
|
آب آشاميدني بهداشتي
|
|
1
|
12000
|
93
|
1116000
|
71
|
929231
|
راه دسترسي
|
|
3
|
36000
|
57
|
684300
|
37
|
481339
|
راه باروكش شني
|
|
0.5
|
6000
|
36
|
432070
|
11
|
137672
|
راه باروكش آسفالت
|
|
2
|
24000
|
60
|
720400
|
38
|
490064
|
برق
|
|
0.5
|
6000
|
50
|
603200
|
41
|
535710
|
خانه بهداشت
|
|
1.5
|
18000
|
80
|
958400
|
56
|
727219
|
مراكز آموزشي ابتدايي
|
|
1
|
12000
|
35
|
417900
|
24
|
309895
|
مراكز آموزشي راهنمايي
|
|
0.25
|
3000
|
18
|
216800
|
11
|
147530
|
مراكز آموزشي متوسطه
|
|
0.25
|
3000
|
5
|
58680
|
4
|
51617
|
مراكز آموزشي پيش دانشگاهي
|
|
1.7
|
20400
|
80
|
961070
|
47
|
607313
|
مراكز سوخت فسيلي
|
|
0
|
0
|
5
|
57160
|
3
|
40372
|
مراكز ورزشي
|
|
7
|
84000
|
65
|
782600
|
34
|
446769
|
دسترسي به مخابرات
|
|
3
|
36000
|
41
|
493150
|
33
|
429997
|
برخورداري از مسكن در قشلاق
|
|
0.25
|
3000
|
17
|
203870
|
15
|
199164
|
برخورداري از اماكن مذهبي
|
|
0
|
0
|
5
|
78240
|
4
|
46598
|
برخورداري از غسالخانه
|
|
0
|
0
|
1
|
19560
|
1
|
17775
|
برخورداري از كتابخانه
|
|
1
|
12000
|
45
|
541700
|
15
|
190877
|
برخورداري از پايگاه مقاومت
|
|
1.5
|
18000
|
23
|
273840
|
18
|
237119
|
ميزان اراضي آبي
|
|
0
|
0
|
26
|
312960
|
22
|
285681
|
ميزان اراضي كشاورزي ديم
|
|
0
|
0
|
9
|
117360
|
5
|
59279
|
اجراي طرح هادي
|
|
1.2
|
14400
|
نفر
|
72503
|
-
|
48738
|
* عشاير اسكان يافته
|
محورهای اصلی فعالیت سازمان امور عشایر ایران
عمده فعالیت‌های سازمان امور عشایرایران در خدمات رسانی به عشایر در قالب برنامه ساماندهی به کوچ و اسکان انجام می شود که شامل پنج طرح اصلی زیر است:
1- طرح عملیات اجرایی اسکان.
2- طرح ارائه خدمات پشتیبانی به کوچندگان.
3- طرح مطالعات جامع ساماندهی مناطق عشایری.
4- طرح جایگزینی سوخت فسیلی.
5- نیازسنجی و ارائه نیازهای جامعه عشایری به سایر دستگاه ها
1 ـ طرح عملیات اجرایی اسکان
هدف این طرح، اجرای عملیات عمرانی و زیربنایی اسکان در کانون های توسعه عشایری و تجهیز این کانون ها به خدماتی از قبیل راه، آب، برق و آماده‌سازی سایت اسکان در مناطق عشایری کشور است.
جدول (2 ): طرح عمليات اجرایي اسكان
|
سال 1390
|
برنامه چهارم
|
تا پايان برنامه سوم
|
واحد
|
عنوان پروژه
|
|
365
|
819
|
2534
|
كيلومتر
|
احداث راه
|
|
392
|
3081
|
3674
|
كيلومتر
|
كانال انتقال آب
|
|
166
|
3
|
329
|
كيلومتر
|
آسفالت راه
|
|
13.5
|
166
|
448
|
كيلومتر
|
شبكه برق فشار متوسط
|
|
800
|
7000
|
7692
|
ليتر بر ثانيه
|
ايستگاه پمپاژ آب
|
|
35
|
299
|
1314
|
حلقه
|
حفر و تجهيز چاه
|
|
11500
|
10214
|
12772
|
هكتار
|
تسطيح وتجهيز اراضي كشاورزي
|
|
652
|
1768
|
1280
|
كيلومتر
|
لوله كشي آب آشاميدني
|
|
43
|
523
|
173
|
كانون
|
آماده سازي سايت اسكان
|
2ـ طرح ارائه خدمات پشتيباني به كوچندگان
این طرح با هدف ارائه خدماتی از قبیل راه‌سازی، تأمین آب شرب و همچنین زیرساخت‌های تولیدی به عشایر کوچنده کشور در مناطق ییلاقی و قشلاقی و در مسیر کوچ عشایر اجرا می‌شود.
جدول (4): طرح ارائه خدمات پشتيباني به كوچندگان
|
رديف
|
پروژه
|
واحد كار
|
تا پايان برنامه سوم
|
برنامه چهارم
|
سال 1390
|
جمع
|
|
1
|
آبشخور دام
|
باب
|
5153
|
1038
|
267
|
6458
|
|
2
|
لايروبي و مرمت قنوات
|
رشته
|
5186
|
832
|
260
|
6278
|
|
3
|
بند خاكي
|
مورد
|
317
|
11
|
2
|
330
|
|
4
|
بهسازي چشمه
|
دهنه
|
1465
|
805
|
125
|
2395
|
|
5
|
آموزش عشاير
|
نفر روز
|
1279639
|
163673
|
19646
|
1462958
|
|
6
|
نگهداري راه
|
كيلومتر
|
79915
|
90964
|
16671
|
187550
|
|
7
|
راه‌گشایي
|
كيلومتر
|
26148
|
6183.5
|
1516.0
|
33848
|
|
8
|
احداث راه عشايري
|
كيلومتر
|
25684
|
3956
|
1201
|
30841
|
|
9
|
آبرساني با تانكر
|
خانوار /سال
|
332590
|
508407
|
65550
|
906547
|
|
10
|
سرويسهاي بهداشتي
|
دستگاه
|
1630
|
154
|
55
|
1839
|
|
|
11
|
حفر چاه
|
حلقه
|
2057
|
85
|
41
|
2183
|
|
|
12
|
احداث آب انبار
|
متر مكعب
|
746533
|
12218
|
10365
|
769116
|
|
|
13
|
تأسيسات خدمات عشايري
|
مورد
|
255
|
26
|
93
|
374
|
|
|
14
|
احداث انبار علوفه
|
متر مربع
|
35327
|
14270.5
|
2378.0
|
51976
|
|
|
15
|
احداث پل
|
دهنه
|
588
|
367
|
30
|
985
|
|
3 ـ طرح مطالعات جامع ساماندهی عشایر
این طرح به منظور انجام مطالعات کاربردی در سه سطح جامع، نیمه‌تفصیلی و تفصیلی اجرایی برای شناسایی پتانسیل‌ها، مکانیابی کانونهای توسعه، ایجاد فرصتهای شغلی و افزایش تولید و تعیین اولویت ها و ارائه طرح‌های دارای توجیه اقتصادی در مناطق عشایری انجام می‌شود.
جدول (5 ): طرح مطالعات جامع ساماندهی مناطق عشایری کشور
|
سال 1390
|
برنامه چهارم
|
تا پايان
برنامه سوم
|
عنوان پروژه
|
شرح
|
|
36
|
166
|
302
|
امكان سنجي توسعه فعاليت ها وافزايش توليد
|
عنوان طرحهاي
مورد عمل
|
|
41
|
188
|
150
|
شناسائي پتانسيل ها ومكانيابي كانون ها
|
|
58
|
96
|
163
|
تهيه برنامه عمليات وتجهيز كانون
|
|
2
|
29
|
0
|
تدوين نظام بهره برداري
|
|
137
|
479
|
615
|
جمع پروژه ها
|
|
10830
|
57448
|
27400
|
تعداد خانوارمورد مطالعه
|
حجم عمليات
|
|
19400
|
67537
|
86270
|
ميزان اراضي (هکتار)
|
|
6740
|
22047
|
39750
|
حجم آب تخصيصي (مترمکعب)
|
4 ـ طرح جایگزینی سوخت فسیلی و انرژی های نو
با اجرای این طرح، ضمن تأمین سوخت مورد نیاز عشایر، از بوته‌کنی و قطع درختان جلوگیری می‌شود و حفظ منابع طبیعی و نیز افزایش سطح رفاه خانوارهای عشایری را به دنبال خواهد داشت.
جدول (6 ): طرح جایگزینی سوخت فسیلی و انرژی طبیعی در مناطق عشایری
|
سال 90
|
عملكرد برنامه چهارم
|
تا پایان برنامه سوم
|
واحد
|
عنوان پروژه
|
|
0
|
212
|
346
|
جايگاه
|
احداث جايگاه ذخيره وتوزيع مواد نفتي
|
|
2
|
200
|
344
|
جايگاه
|
احداث جايگاه ذخيره وتوزيع گاز مايع
|
|
2
|
58
|
81
|
دستگاه
|
خريد وتجهيز خودروي سوخت رسان
|
|
3740
|
26140
|
56800
|
خانوار
|
آموزش و ترويج لوازم گاز سوز ونفت سوز
|
|
80
|
136
|
0
|
مورد
|
ايجاد واحدهاي استفاده از انرژي نو
|
|
0
|
19
|
0
|
دستگاه
|
اجاق خورشیدی
|
|
890
|
2641
|
500
|
دستگاه
|
فانوس خورشیدی
|
|
34
|
32
|
0
|
دستگاه
|
مولد انرژی خورشیدی
|
|
46
|
85
|
0
|
دستگاه
|
آبگرمکن خورشیدی
|
5- نیازسنجی و ارائه نیازهای جامعه عشایری به سایر دستگاه های اجرایی
به منظور مديريت و تأمين حداقل خدمات به عشاير و حضور همه دستگاههای اجرایی مرتبط برای ارائه خدمات در مناطق عشایری، «آیين‌نامه ساماندهي عشاير» در سال 1384 توسط دولت تصويب و ابلاغ شد. از زمان تصویب این آیین نامه تاکنون، خدمات بسیار ارزشمند و قابل توجهی توسط دستگاههای اجرایی به عشایر ارائه شده است که شایسته تقدیر است. وزارتخانه های آموزش و پرورش، نیرو و جهاد کشاورزی از جمله دستگاه‌هایی هستند که نقشی بسیار پررنگ و موثر در مناطق عشایری داشته‌اند.
جدول (9 ): عملکرد سایر دستگاههای اجرایی در مناطق عشایری
|
تعداد خانوار بهره مند
|
درصد رشد
|
اعتبار( میلیارد ریال)
|
تعداد پروژه
|
شرح
|
|
3400
|
0
|
127
|
322
|
1384
|
|
13700
|
377
|
606
|
1000
|
1385
|
|
24600
|
89
|
1139
|
1271
|
1386
|
|
31600
|
97
|
2248
|
2709
|
1387
|
|
24144
|
6
|
2389
|
2458
|
1388
|
|
27200
|
2.5
|
2450
|
2410
|
1389
|
|
25180
|
1.6
|
2490
|
2540
|
1390
|
|
149824
|
-
|
11449
|
12710
|
جمع
|
عملکرد امور تعاونیها و تشکلهای عشایری:
تشکل های عشایری در ارائه خدمات به عشایر نقش بسزایی دارند و توانمندسازی آنها برای دراختیار قرار دادن خدمات پشتیبانی تولید از قبیل تأمین نهاده‌ها، بازاریابی محصولات تولیدی عشایر و ... از اهمیت زیادی برخوردار است.
جدول ( 7 ): عملکرد امور تعاونیها و تشکلهای عشایری
|
سال 1390
|
برنامه چهارم
|
واحد
|
عنوان
|
|
9 کارخانه با تولید سالانه 27776 تن
|
26 کارخانه با تولید سالانه 317000 تن
|
كارگاه
|
ايجاد كارگاه توليد خوراك دام
|
|
51429
|
900000
|
تن
|
تأمين وتوزيع علوفه
|
|
1997
|
180000
|
رأس
|
پرواربندي مشاركتي
|
|
3919
|
55000
|
تن
|
خريد محصولات توليدي
|
|
57979
|
705000
|
رأس
|
خريد وعرضه دام به بازار (با ايجاد ميادين و ايستگاه هاي عرضه دام)
|
|
4797
|
212000
|
قطعه
|
ترويج مرغ بومي
|
|
220
|
275
|
تشكل
|
ساماندهي وتوانمندسازي تشكلها
|
|
54176
|
112311
|
نفر روز
|
آموزش وترويج عشاير
|
|
77324
|
1324500
|
تن
|
تأمين وتوزيع كالا هاي اساسي
|
| 
نسخه چاپی